Mae'r llythyr hwn at fy nhad, a ysgrifennwyd ar VEDay+1 gan fy mam-gu, yn disgrifio ei phrofiadau o'r dathliadau a gynhaliwyd yn lleol yn Lewisham ac ar draws Llundain ar Ddiwrnod VE 1945. Ynddo mae hi'n sôn am y cyfnod o anghrediniaeth yr oeddent i gyd yn teimlo bod y rhyfel mewn gwirionedd drosodd ac yna cyhoeddiad Churchill a gadarnhaodd ei fod. Mae hi'n ysgrifennu'n gyffrous am sŵn yr awyrennau gyda'r carcharorion rhyfel yn dod adref a'r cyffro o weld cymaint o oleuadau eto. Rwy'n credu ei fod yn ddarn cyffrous iawn o hanes cymdeithasol.
Ganwyd a magwyd fy nhad David Collen yn Lewisham. Aeth i ymladd yn yr Eidal fel Is-gapten 5ed Bataliwn y Sherwood Foresters ym 1943 yn 18 oed. Glaniodd yn Salerno ac ymladdodd ym Mrwydrau Afon Volturno a Monte Cassino. Ym 1945 ymladdodd ar Linell Gustav cyn cael ei dderbyn i'r ysbyty gyda'r hyn a alwodd yn ei lythyrau adref yn "Sioc Gren".
David oedd unig fab gwerthfawr fy nain a thaid, Dora a Dudley Collen o Clarendon Rise yn Lewisham. Roedd Dudley wedi ymladd yn y Sherwood Foresters yn y Rhyfel Byd Cyntaf a derbyniodd y Groes Filwrol. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd bu'n gweithio fel Cemegydd Fferyllol yn Stryd Fawr Lewisham a hefyd fel warden tân yn ei ardal leol. Roedd Dora, fy nain, yn gantores broffesiynol gyda Chôr Symffoni'r BBC a gweithiodd drwy gydol yr Ail Ryfel Byd. Canodd ar y traciau sain ar gyfer ffilmiau'r cyfnod gan gynnwys Henry V a hefyd y rhai gyda Vera Lynn (a gyfarfu â hi).
Ysgrifennodd fy mam-gu at fy nhad bron bob dydd tra roedd yn yr Eidal yn ystod y rhyfel. Mae'r llythyrau'n cynnwys manylion graffig am eu bywydau yn ystod y Blitz yn Llundain ond maent hefyd yn dangos y cariad a oedd ganddi at ei hunig fab a'r ofn a'i phoenai'n ddyddiol. Doeddwn i ddim yn gwybod bod y llythyrau'n bodoli tan ar ôl i fy nhad farw yn 2009. Wrth glirio cartref y teulu, daethom o hyd i ffeil o lythyrau amser rhyfel Dora wedi'u hysgrifennu â llaw yng nghwpwrdd ffeilio fy nhad. Dyma un o'r 127 llythyr hynny a ysgrifennodd hi.
Rwyf hefyd yn atodi llun o Dora, Dudley a David Collen a dynnwyd ym 1944 cyn i David adael am yr Eidal.
