Ar ôl i fy rhieni farw, des i o hyd i'w llythyrau mewn hen fag llaw yng nghwpwrdd dillad fy mam. Wnes i ddim eu darllen am amser hir, gan feddwl eu bod nhw'n rhy bersonol ond pan wnes i, des i o hyd i ddarnau amhrisiadwy o hanes cymdeithasol.
Roedd fy nhad yn ddyn tawel, ac prin y byddai'n siarad am yr erchyllterau a welodd.
Ymunodd ym 1940 ac o bentrefan bach yng nghefn gwlad Swydd Amwythig cafodd ei drosglwyddo i ddechrau bywyd yn y fyddin yn Ely yng Nghaergrawnt cyn symud i hyfforddi yn Swydd Efrog fel rhan o'r 11eg Adran Arfog newydd ei ffurfio.
Fel rhan o adran draffig yr Heddlu Milwrol roedd y dyletswyddau'n cynnwys mapio, arwyddion ac yn y pen draw, gyrru ar droed.
Er ei fod wedi sôn am gysgu mewn perllannau (gyda llygoden fawr yn gwmni) a haelioni pobl yn yr Iseldiroedd nad oedd ganddynt lawer o fwyd, ond serch hynny daeth o hyd i afal yn ei esgid 'i'r milwr Seisnig' (Rhagfyr 1944), doedd gen i ddim syniad nes i mi ei olrhain ar fap o nifer y milltiroedd a deithiodd o Normandi (tua Mehefin 13eg) trwy Ffrainc, Gwlad Belg, yr Iseldiroedd, i'r Almaen ac yn olaf Moldenit yn Schleswig Holstein.
Ysgrifennwyd y llythyr hwn ddechrau mis Ebrill 1945 ac er na allaf ddweud yn union ble roedd Dad, rwy'n cael fy arwain gan ddyddiaduron rhyfel o'r 29ain Frigâd Arfog ac rwy'n credu y byddai hwn wedi'i ysgrifennu ychydig cyn croesi Afon Weser yn Petershagen yn yr Almaen.
Dewisais y llythyr hwn i'w rannu oherwydd yn ogystal â rhoi cipolwg ar yr awyrgylch a'r newid mewn hwyliau wrth iddynt symud o Wlad Belg a'r Iseldiroedd i'r Almaen, mae cyfeiriad at nifer y bobl wedi'u dadleoli sy'n teithio ar y ffyrdd. Fel gyda'i holl lythyrau, mae'n gofyn am fywyd ar y fferm ac iechyd y teulu, gan bryfocio fy mam am yfed yn y ddawns leol ac yn bryderus hefyd, fel mewn llythyrau eraill, am ei dannedd poenus a'i chynlluniau ar gyfer dannedd gosod. Mae yna hiraeth hefyd, am amseroedd hapusach, gweld ei nith ifanc, atgofion o sedd wrth ffenestr yn nhafarn y pentref a physgod a sglodion.
Rydw i mor hapus i allu rhannu rhan fach o stori fy nhad.
