Morwr Masnachol James (Jimmy) Pears, ss Tiberton, trwy gontract Chapman & Sons, Adeiladau Maritime, Newcastle-upon-Tyne (Llun ynghlwm – Jimmy 1937)
Brawd fy mam oedd Jimmy, fy ewythr.
Anfonwyd y llythyr hwn gan Jimmy at ei rieni ar 8 Chwefror 1940 tra roedd yn aros am gonfois yn Newcastle-upon-Tyne. Ysgrifennodd Jimmy am wastraffu amser gwerthfawr yn “aros am gonfois” ac mae hefyd yn sôn am danio’r gynnau am y tro cyntaf. Darganfuwyd y llythyr hwn wrth ddidoli llythyrau a ffotograffau fy nheulu o flynyddoedd y rhyfel.
Ymunodd Jimmy â'r Llynges Fasnachol ym mis Tachwedd 1937 yn 17 oed, ac roedd hyn yn cynnwys hwylio mewn confois yn cludo mwyn haearn o Narvik yn Norwy yn ystod 1938 a 1939. Dyma'r llythyr olaf sydd gan y teulu o hyd gan Jimmy cyn i'w long gael ei suddo flwyddyn yn ddiweddarach, gan long danfor (U-23) ar 19 Chwefror 1940. Torrodd y Tiberton yn ei hanner a suddodd mewn 30 eiliad tua 33 milltir i'r dwyrain o Kirkwall, a chollwyd yr holl griw. Roedd Jimmy yn 19 oed.
Dywedodd fy Mam wrthyf mai dim ond Jimmy ac un person arall (a grybwyllir fel “Gordon” mewn llythyrau eraill) o griw gwreiddiol y Tiberton a wirfoddolodd i fynd ar y fordaith hon i gasglu mwyn haearn o Narvik. Ymddengys eu bod wedi gwneud hyn oherwydd eu parch at Gapten y llong, Hugh Mason. Mae gwybodaeth am yr agwedd hon ar y rhyfel yn awgrymu y byddai hon wedi bod yn fordaith beryglus oherwydd cynlluniau'r Almaen i weithredu yn erbyn Norwy a phwysigrwydd strategol mwyn haearn yn ystod 1940.
Llythyr diweddarach gan Ethel Mason, gwraig Meistr y Tiberton (Hugh Mason), a ysgrifennwyd ar 10 Awst 1940, oedd yn ymateb i lythyr gan fam Jimmy (Margaret Pears) a oedd yn dal i obeithio bod Jimmy wedi goroesi. Yn ei hymateb, mae Ethel yn dyfalu beth allai fod wedi digwydd i'r Tiberton ac yn credu bod ei gŵr Hugh yn garcharor rhyfel yn yr Almaen. Mae hi'n dweud y byddai Hugh yn gofalu am Jimmy a Gordon pe byddent i gyd gyda'i gilydd.
Ni roddodd rhieni Jimmy, ac yn ddiweddarach fy mam (Jean Angus ei chwaer), y gorau i geisio darganfod a oedd wedi goroesi a beth yn union ddigwyddodd i Jimmy, roedd colled fawr ar ei ôl.
