Anfonwyd y llythyr, dyddiedig 9 Tachwedd 1943, at fam fy nhad, Mrs Annie Haynes. Ysgrifennwyd ef gan y Rhingyll L Rayner ynglŷn â'i mab, George Stephen William Haynes, a oedd yn gwasanaethu fel Morfilwr Brenhinol ac yn 18 oed ar y pryd.
Gwasanaethodd fy nhad, George Stephen William Haynes, fel Morfilwr Brenhinol yn yr Ail Ryfel Byd. Er bod fy nhad bob amser yn parhau i fod yn falch o'r Morfilwyr, anaml iawn y byddai'n siarad am ei brofiadau yn ystod y rhyfel a dim ond pan fyddai'n gwneud hynny y byddai'n dweud wrthym am ddigwyddiad doniol.
Fodd bynnag, un diwrnod, pan oeddwn i yn fy ugeiniau yn y 1970au, dangosodd y llythyr hwn i mi, sef yr unig un a gadwodd o'i flynyddoedd rhyfel. Roedd wedi'i anfon at fam Dad, ar ôl cael ei ysgrifennu ar y 9fed o Dachwedd 1943 gan y Rhingyll L. Rayner o'r datgysylltiad, RM Dit 380/16, lle'r oedd fy nhad yn gwasanaethu fel rhan o Ymgyrch Husky, Goresgyniad Sisili, yr ymosodiad mawr cyntaf gan y Cynghreiriaid ar Ewrop a oedd wedi'i meddiannu gan yr Almaenwyr.
Roedd y Rhingyll wedi ysgrifennu mewn cyfnod tawel ar ôl yr hyn a oedd yn ymddangos fel brwydr arwyddocaol a heb i'm tad wybod ar y pryd. Mae'r llythyr yn awgrymu'r ymladd trwm a ddioddefodd yr uned, ond mae'n bersonol iawn ac yn canmol fy nhad yn fawr. Roedd Dad yn 18 oed ar y pryd.
Mae'n sôn am yr uned yn siarad am eu teuluoedd a'u cartref. Rwy'n synnu ac yn ddiolchgar, o ystyried yr amgylchiadau, fod y Rhingyll Rayner wedi cymryd yr amser i ysgrifennu at fy mam-gu i'w thawelu ac i sôn am ei ddewrder. Mae'n amlwg o'i eiriau fod llythyrau'n golygu cymaint i bawb, gartref ac i'r rhai oedd yn gwasanaethu dramor.
Oherwydd y llythyr hwn mae fy mrawd, fy chwaer a minnau'n gwybod am fanylyn bach am ryfel Dad ac am ei ddewrder.
Collon ni Dad ym 1992, byddai wedi bod yn 100 oed ym mis Gorffennaf eleni ac ni fyddwn byth yn gwybod enw cyntaf ei Rhingyll na dim byd am ei gefndir. Fedra i ond gobeithio y bydd y llythyr hwn yn cael ei ddarllen un diwrnod gan rywun a allai wybod mwy am yr amgylchiadau y cafodd ei anfon ynddynt a thrwy wyrth, y bydd teulu Rhingyll Rayner yn gwybod am ei garedigrwydd.
Er na wnaeth Dad gyfarfod â fy mam tan ar ôl y rhyfel, mae'n eironig bod fy mam-gu ar ochr fy mam wedi dioddef colli ei mab hynaf (fy Ewythr Jack) ym 1942. Gwasanaethodd yntau hefyd fel Morfilwr Brenhinol a bu farw yn dilyn suddo ei long, HMS Exeter. Yn amlwg, cuddiodd fy nhaid y papur newydd gyda'r pennawd am golli'r Exeter, rhag fy mam-gu.
Wedi'i drawsgrifio fel ysgrifennwyd
Enghraifft 1448. Rhingyll L. Rayner
RM Det 380/16
MEF
9/11/43
Annwyl Mrs Haynes
Efallai eich bod chi'n meddwl pam y dylwn i fod yn ysgrifennu atoch chi, a chyn i mi fynd ymlaen i ddweud y rheswm wrthych chi, rwyf am i chi wybod bod George, yn agos ataf i nawr, yn edrych yn heini, yn frown iawn ac mewn hwyliau da, ac yn berffaith iawn. Ar hyn o bryd mae'n mynd trwy ei git, nid yw'n gwybod fy mod i'n ysgrifennu, ac os gallaf gael hyn i ffwrdd heb ei wybodaeth, gorau oll. Yn gyntaf rhaid i mi egluro pwy ydw i, wel i ddechrau, daeth George ataf gyntaf tra roedden ni wedi'n lleoli yng Nghernyw, rwy'n credu mai ym mis Mehefin 1942 oedd hynny ac rwyf wedi cael y pleser o'i gael yn fy Natgysylltiad ers hynny. Mae'n debyg y byddwch chi'n cofio ein bod ni wedi cael y fraint o dreulio peth amser ger eich cartref. a'ch bod chi wedi cwrdd â George am gyfnod byr iawn, roeddwn i gydag ef bryd hynny, mae'n ddrwg gen i na allwn i fod wedi rhoi mwy o amser i chi gyda'ch gilydd bryd hynny, ond ni fyddai Dyletswydd yn caniatáu hynny. Nawr eich bod chi'n gwybod pwy ydw i, rwyf am ddweud wrthych chi fy rheswm dros y llythyr hwn, ac ni allaf wneud yn well na dweud wrthych chi, fod fy Mam fy hun bron yn poeni ei hun yn ddrwg, drosof i, ac o'r hyn y mae George wedi'i ddweud wrthyf, rwy'n dychmygu eich bod chi'n meddwl y byd amdano yn union fel mae fy Mam yn ei wneud amdanaf i.
Fe'm trawodd y byddai gair, o ffynhonnell niwtral, efallai, yn lleddfu'r straen o bryder yr ydych chi, yn fwyaf tebygol, (?) (?) eich hun ohono ar brydiau.
Felly rydw i wedi cymryd y gwaith yn fy nwylo fy hun, a gobeithio na fyddwch chi'n gwrthwynebu fy mod i'n gwneud hyn. Byddaf yn ailadrodd bod George mewn Iechyd Da, ac yn dod ymlaen yn iawn. Rydw i'n siŵr ei fod mor hapus ag y bo modd, o dan yr amgylchiadau rydw i'n eu golygu bod i ffwrdd o Gartref fel rydyn ni. Mae gen i grŵp da o fechgyn gyda mi, ac rwy'n falch o ddweud mai George yw'r mwyaf poblogaidd, gyda ni i gyd. Mae ein hamodau byw wedi bod yn dda hyd yn hyn, ac mae hynny wedi adlewyrchu yn ein hiechyd cyffredinol.
Pan ddaethom yma i Sisili gyntaf, nid oedd yn daith bleserus, ac roedd gennym gymaint o weithredu ag y mae unrhyw filwyr wedi'i brofi yn eu maes eu hunain. Yn ystod y dyddiau cynnar, roedd yn bosibl barnu, o'm safbwynt i wrth gwrs, ddewrder y rhai gyda mi ac rwy'n falch o ddweud, nad oedd yr un wedi fy siomi. Ond ar adegau, roedd swyddi i'w gwneud, nad ydynt hyd yn oed o dan amodau arferol yn ddymunol, ac ar yr achlysuron hyn, pan oedd yr amodau mor ddrwg ag y gallent fod, y gwelais y gwaith gorau gan fy Ditectif. Bydd yn bleser i chi wybod, ar rai o'r achlysuron gwael hynny, fod eich George wedi dod allan yn enillydd, fe wnaeth bethau gwych. gwaith. Does dim pwynt cael gwn os nad oes gennych chi fwledi i'w fwydo ac ar adegau roedd ein cyfradd tân yn aruthrol, ar ben hynny roedd yn rhaid i ni wrthsefyll Shrapnel a oedd yn disgyn fel glaw, a bomiau Jerry hefyd. Rwyf am i chi wybod, rhoddais y swydd i George o'n cadw ni'n cael y bwledi ac nid yn unig y gwnaeth hynny, ond fel arfer roedden ni'n gorffen gyda mwy o fwledi o'n cwmpas nag yr oedden ni wedi dechrau. Ar adegau roedd yn golygu rhedeg cymaint â deugain llath gyda blychau dur trwm. Ni wnaeth byth fy siomi, a gallaf ddweud yn onest ei fod yn ddi-os yn un o fy nynion gorau, a chredwch fi er y gallai ef ei hun ei drin fel dim byd, mae gennych reswm da i fod yn Falch Iawn Iawn ohono.
Mae bywyd yma'n wahanol nawr, ac rydym yn byw bywyd eithaf hawdd, ond dydw i ddim wedi anghofio, ac ni fyddaf byth, y dyddiau hynny pan, pe byddem wedi methu, byddai wedi cael canlyniadau angheuol.
Dw i'n meddwl bod hynny'n ddigon tawel am bethau llai dymunol bywyd a hoffwn i'n fawr iawn daro llinell llawer mwy dymunol, a chynnig fy llongyfarchiadau i chi ar enedigaeth eich ŵyr/wyres, rwy'n mawr obeithio bod eich Merch a'ch Babi yn gwneud yn dda. Roedd George yn goglais pinc. Mae gen i'r pleser o fod yn Ewythr hefyd. Cyflwynodd fy chwaer-yng-nghyfraith ferch fach i fy mrawd ar Fedi 3.rd, ac fel y gallwch chi ddyfalu mae fy mam mor falch ohoni ag y gallai unrhyw un fod. Y pleser mwyaf rydyn ni'n ei gael yma yw derbyn post o'r cartref, byddech chi'n cael pleser mawr o weld wyneb George pan fydd ganddo lythyr gennych chi, ac wrth gwrs (Syble?). Newyddion o'r cartref yw'r cyfan sy'n bwysig i ni, cyn belled â'n bod ni'n gwybod bod pawb gartref yn iawn, yna rydyn ni'n iawn.
Rydym yn aml yn siarad am adref, a chredwch fi, mae George yn meddwl y byd ohonoch chi i gyd, rydym yn cytuno ar y pwynt nad oes unrhyw berson mewn bywyd, sydd byth yn cymharu â'ch Mam Eich Hun. Ers i mi fod dramor, rwyf wedi darganfod hynny, ni fyddaf byth yn ei anghofio a dyna a barodd i mi ysgrifennu'r llythyr hwn mewn gwirionedd. Y feddwl sydd bob amser yn ein meddyliau yw pryd y byddwn adref eto, gadewch i ni obeithio y bydd yn fuan, ac y bydd y rhyfel hwn drosodd yn fuan. Rwy'n gobeithio dod i Hoddesdon a gweld George ar ôl i bopeth ddod i ben. Gobeithio nad ydych chi'n meindio fy mod i'n ysgrifennu hwn atoch fel hyn. Byddaf yn gorffen nawr, bydd y llythyr hwn yn cyrraedd atoch ar ôl y Nadolig, ond gobeithio y bydd gennych un da, a dymuno'r gorau i chi gyd ar gyfer y flwyddyn newydd.
Hwyl Hwyl a Phob Lwc
Yn gywir iawn
L (C?) Rayner
